Antony Flew over een voortbestaan

De bekende Britse analytische filosoof Antony Flew heeft vorig jaar een boek gepubliceerd, There is a God, waarin hij uitlegt waarom hij zijn vroegere atheïstische visie verlaten heeft en inmiddels gelooft in een scheppergod. Een ander gebied waarop Flew naam gemaakt heeft, is het filosofisch bestrijden van het concept van een persoonlijk voortbestaan na de dood. Reeds in 2004 liet hij zien inmiddels ook op dit gebied open te staan voor nieuwe inzichten. Hij stelt met name dat de aanwijzingen voor bewustzijn tijdens een vlak EEG bij bijna-doodervaringen echt duiden op de mogelijkheid dat het geestelijk toch doorgaat als de fysiologische activiteit in het brein definitief stilligt. De filosoof beschouwt zulke casussen als de beste of zelfs enige aanwijzingen voor een leven na de dood.
Merkwaardig genoeg hoopt de theïst Flew zelf (althans in 2004) dat er ondanks deze aanwijzingen toch geen leven na de dood is. Het gaat daarbij waarschijnlijk om een erfenis van zijn vroegere gedachtegoed. Nogal wat wijsgerige atheïsten hebben namelijk geprobeerd een onherroepelijke vernietiging van de persoon na de dood als positiever op te vatten dan een persoonlijk voortbestaan.

Wel deugdelijk bewijsmateriaal, maar geen echte reïncarnatie?

Reïncarnatie is één van de verschijnselen waar men door middel van parapsychologisch veldwerk (relatief) veel goed bewijsmateriaal voor heeft verzameld. Het gaat om het soort gevallen dat onderzocht werd door dr. Ian Stevenson en zijn collega's, van jonge kinderen die op basis van herinneringen correcte informatie zouden bezitten over een overledene die tot dan toe onbekend was bij hun naaste omgeving, en die zich bovendien identificeren met hun herinneringen. Skeptici doen dit soort casussen uiteraard af als volledig verklaarbaar door normale processen, zoals bedrog, zelfbedrog, fantasie en toeval.
Binnen de parapsychologie zelf ziet men doorgaans wel in dat typische reïncarnatiegevallen bij jonge kinderen echt paranormaal kunnen zijn, d.w.z. onverklaarbaar door normale hypothesen. Toch wil dit niet zeggen dat parapsychologen allemaal denken dat de kinderen echt herinneringen aan een eigen vorig leven hebben. Binnen een boeddhistisch kader is dat zelfs onmogelijk, omdat men niet eens gelooft in een substantieel zelf tijdens een aards leven, laat staan in het overleven van zo'n geestelijke entiteit na de dood. Andere parapsychologen kunnen toevlucht nemen tot de theorie dat de kinderen paranormale informatie hebben opgepikt over iemand uit het verleden. Ook hier zit een wereldbeeld achter dat het onmogelijk maakt in reïncarnatie te geloven. Het kan gaan om een algemene theorie volgens welke het bewustzijn nu eenmaal echt gekoppeld is aan het brein en de dood dus niet kan overleven. We zien dit bijvoorbeeld bij de parapsychologen Dick Bierman en Dean Radin. Sommige parapsychologen geloven wel in een leven na de dood, maar zij sluiten reïncarnatie bij voorbaat uit, vergelijkbaar met de aanhangers van de theorieën van Emmanuel Swedenborg.
Een nieuwer 'alternatief' voor echte reïncarnatie is de theorie van de zogeheten parallelle incarnaties. Hierbij zou iemand geen incarnaties achter elkaar beleven, maar een heleboel levens naast elkaar. Je moet je dat zo voorstellen dat tijd een illusie zou zijn en er in werkelijkheid dus ook geen lineaire opeenvolging van momenten of levens bestaat. Deze theorie wordt te hulp geroepen door mensen die graag in twee overlappende tijdvakken tegelijk zouden hebben geleefd, bijvoorbeeld in het geval van schijnbare herinneringen tijdens regressiesessies. Maar ze wordt vooral ook ingezet als uitvloeisel van de oudere theorie (van b.v. de Advaita Vedanta-leer) dat we allemaal manifestaties zouden zijn van één ondeelbare, bovenpersoonlijke geestelijke werkelijkheid. Het zou daarom geen zin hebben om te willen weten welke vorige levens nu precies van jouzelf zijn. Alle levens vinden tegelijkertijd plaats en in feite ben je ook met alle levens verbonden.

Zelf heb ik er geen moeite mee wanneer mensen alternatieve theorieën opstellen om reïncarnatiegevallen bij jonge kinderen te verklaren zonder uit te hoeven gaan van (mijn eigen hypothese van) 'echte' reïncarnatie. Het staat iedereen vrij zelfstandig over deze thema's na te denken.
Het wordt echter anders indien de keuze voor een hypothese die wel uitgaat van persoonlijke reïncarnatie als volstrekt willekeurig wordt voorgesteld, alsof er geen argumenten voor zouden bestaan (zie: Parapsychologisch Reïncarnatieonderzoek) en alsof aanhangers van zo'n 'traditionelere hypothese' direct 'om' zouden gaan als ze beter op de hoogte waren.
Nog erger vind ik het als men stelt dat een echte reïncarnatiehypothese 'allang achterhaald' is door b.v. de theorie van parallelle levens. Niet iedereen is gecharmeerd van de alternatieve theorieën en niet iedereen is overtuigd van de kracht van de argumenten die men ervoor aanvoert. Zoiets hoort geen enkele probleem te zijn wanneer men uitgaat van intellectuele vrijheid en pluralisme.

Titus Rivas

Agnostisch of gewoon materialistisch?

Nog niet zo lang geleden sprak ik een agnostisch godsdienstpsycholoog die stelde dat je als mens helemaal niets te weten kon komen over een spirituele wereld of een leven na de dood. Volgens hem bestonden er geen paranormale verschijnselen en waren alle ervaringen op dat gebied te wijten aan onbewuste psychologische processen.

Deze houding zie je wel vaker bij denkers die bovenal redelijk, menselijk en tolerant willen overkomen. In feite geloven ze, zoals genoemde godsdienstpsycholoog, helemaal niet in het bestaan van zaken die het aardse of fysieke overstijgen. Maar dit wensen ze - al dan niet bewust - te maskeren door zich voor agnostisch uit te geven, m.a.w. voor iemand die domweg stelt dat hij het niet kan weten.

Het bedrieglijke aan deze dubbele positie is dat hun argumenten tegen parapsychologie, opgevat als de studie van echte paranormale verschijnselen oftewel anomalieen rond geest en bewustzijn, niet werkelijk gevestigd zijn in een agnostische houding. Ze zeggen niet dat het onmogelijk is om te bepalen of paranormale verschijnselen nu wel of niet bestaan, en dat het daarom open gelaten moet worden. Nee, ze zeggen dat paranormale verschijnselen per definitie niet echt zijn. Dit staat haaks op hun voorgewende agnosticisme en komt in feite gewoon neer op een materialistisch dogma.

In het geval van de godsdienstpsycholoog was het dan ook niet zo verwonderlijk dat hij precies hetzelfde soort argumenten tegen paranormale verschijnselen naar voren bracht als we steeds weer horen van skeptici.

In hoeverre deze merkwaardige dubbelheid ook bewust was bij de persoon in kwestie, weet ik niet.


Titus Rivas

Falsifieerbaarheid

Volgens de bekende wetenschapsfilosoof Karl Popper wordt de wetenschap het meest vooruit geholpen door geleerden met verbeeldingskracht. Zij stellen een fantasievolle theorie op die ze vervolgens door middel van onderzoek toetsen aan de werkelijkheid. Als hun theorie niet weerlegd wordt maakt zij kans een goed beeld van een deel van de realiteit te bieden. Als de theorie wel wordt weersproken door de feiten, zijn we ook verder gekomen, omdat we dan tenminste weten hoe het niet zit. Karl Popper heeft aangetoond dat het belangrijk is voor de wetenschappelijke vooruitgang dat theorieën falsifieerbaar zijn, dat wil zeggen weerlegbaar door nieuwe feiten.
Je zou verwachten dat sceptici als 'verdedigers van de wetenschap' tegenover allerlei 'irrationele onzin' veel werk maken van falsifieerbaarheid, maar dat geldt slechts in een opzicht. Ze vinden namelijk dat grenswetenschappers theorieen opstellen die onfalsifieerbaar zijn. Dit is uiterst merkwaardig omdat grenswetenschappers hun theorieën nu juist hebben opgesteld omdat zij vinden dat bepaalde feiten de materialistische theorieën reeds hebben weerlegd. Met andere woorden, er zijn bepaalde feiten die maken dat materialistische theorieën over de relatie tussen hersenen en geest in elk geval niet juist kunnen zijn. De theorieën die je vervolgens moet opstellen zien er dus alvast niet meer materialistisch uit. De falsifieerbaarheid moet dan ook op andere punten gelden. Bijvoorbeeld: een theorie over ESP kan zodra men vindt dat ESP bevredigend is aangetoond (d.w.z. zodra men vindt dat voldoende is weerlegd dat ESP niet bestaat) niet meer falsifieerbaar zijn op het punt dat ESP al dan niet bestaat. Het grote problemen met materialistische theorieën is dat ze, zeker door sceptici, zo geformuleerd worden dat ze bijna niet gefalsifieerd kunnen worden. Ze zijn zozeer geïmmuniseerd dat discussies met sceptici eigenlijk bij voorbaat niet meer interessant zullen zijn.
Dit zie je de laatste tijd bijvoorbeeld in de onredelijk en vaak ongemeen felle aanvallen op moedige geleerden als dr. Pim van Lommel (met name wat betreft zijn boek Eindeloos Bewustzijn) en prof. dr. Ilja Maso van de Universiteit van Humanistiek (in verband met zijn werk Onsterfelijkheid). Er wordt bij voorbaat gesteld dat hun theorieen onzinnig en belachelijk zijn. Terwijl dat wetenschapsfilosofisch gezien juist eerder zal gelden voor materialistische theorieen over de relatie tussen hersenen en geest zolang ze niet op een faire manier weerlegbaar worden geformuleerd.

The Next Uri Geller

Vandaag begint een Idols-achtige serie genaamd De Nieuwe Uri Geller. De serie werd eerder in andere landen uitgezonden onder de naam The Next Uri Geller en de Nederlandse versie wordt vanaf Keulen uitgezonden.
Uri Geller is een van de bekendste en meest controversiële figuren uit de parapsychologie. Er zijn volgens sommigen sterke aanwijzingen dat hij bedrog heeft gepleegd, maar er zouden ook betrouwbare experimenten en spontane ervaringen rond Geller zijn geweest die sterk wijzen op een echte paranormale gave. Helaas is Geller, naar zijn uitspraken bij Pauw & Witteman gisteren te oordelen, niet langer bereid om zich te laten testen door onbevooroordeelde wetenschappers. Daarom moeten we onze toevlucht nemen tot een grondige literatuurstudie over onderzoeken uit het verleden om een onderbouwd oordeel over hem te kunnen vellen. Het is daarbij niet uit te sluiten dat Uri Geller zowel werkelijk paranormaal begaafd is als een handige, vingervlugge goochelaar. Uit de geschiedenis van de parapsychologie weten we namelijk dat er zogeheten fysieke mediums zijn geweest, zoals Eusapia Palladino, die wel degelijk begaafd leken, maar toch vanuit een constante sociale prestatiedruk incidenteel de boel bedonderden. De rol van bevooroordeelde skeptici is wat dit betreft vooral negatief te noemen. Doordat ze meestal bij voorbaat het bestaan van alle paranormale fenomenen uitsluiten, creëren ze een nare, gespannen sfeer die mensen met echte vermogens op dit gebied onder de maat laat presteren, soms zelfs verleidt tot bedrog en in de meeste gevallen doet besluiten niet meer aan onderzoeken mee te doen.
De opzet van de Nieuwe Uri Geller-show lijkt overigens heel halfslachtig. Enerzijds worden de deelnemers gepresenteerd als entertainers en 'mentalisten', wat in elk geval volgens mijn definitie goochelaars zijn die slechts schijnbaar paranormaal begaafd zijn en hoogstens goed kunnen hypnotiseren. Anderzijds heeft Geller het zelf over spectaculaire dingen die bij mensen thuis zouden gebeuren, dus net zoals bij zijn eigen optredens vanaf de jaren '70. Geller stelt zelfs dat het er niet toe doet wat er achter de acts van de kandidaten schuilgaat. Een absurde en onverantwoorde uitspraak, alsof het er niets toe zou doen of iemand slechts goed kan goochelen of over echte 'magische' krachten beschikt!

Zie ook de zoekresultaten op Youtube:
Uri Geller en tegenstanders op youtube

Uitdaging van skepticus James Randi wordt in 2010 ingetrokken

De van oorsprong Canadese goochelaar en aartsskepticus James "The Amazing" Randi trekt over enige tijd, op 6 maart 2010, zijn bekende uitdaging in voor mensen die menen over een paranormale gave te beschikken. De zogeheten "One Million Dollar Challenge" zou sinds het begin (6 maart 1998) geen enkele aanwijzing hebben opgeleverd voor het bestaan van mensen met echte paranormale of bovennatuurlijke vermogens. Aangezien Randi internationaal beschouwd zo'n beetje de beruchtste debunker (ontmaskeraar) is die er rondloopt, is het niet verwonderlijk dat niemand aan zijn criteria voldoet. Volgens Randi en de zijnen zijn de mensen die gehoor hebben gegeven aan de uitdaging stuk voor stuk naïef. Ze zouden geen benul hebben van wat ze wel en niet kunnen en bovendien geen idee van wat wetenschap inhoudt.
Na het opheffen van de challenge zal er geld vrijkomen voor 'vruchtbaardere' projecten van de zogenoemde James Randi Educational Foundation

De weinig oprechte uitdaging van James Randi heeft aanleiding gegeven tot veel interessantere uitdagingen van kritische wetenschappers, zie de $ Million Challenge en Epifenomenalisme en psychogene causaliteit.

Deze uitdagingen worden doorgaans domweg genegeerd of geridiculiseerd door skeptici.

Drie jongens met paranormale ervaringen

In 2005 zond de VPRO een serie uit van Michel Kapteijns, getiteld Binnenste Buiten. Dit programma draait om de innerlijke beleving van kinderen en jonge tieners. Zij zijn in feite voortdurend aan het woord in de serie; de interviewer zelf blijft buiten beeld. Hierbij komen op een authentieke manier allerlei gevoelens aan bod, maar ook spirituele voorstellingen en de ervaringen van enkele paranormaal begaafde kinderen.
In 2006 benaderden Anny Dirven en Titus Rivas van Stichting Athanasia programmamaker Michel Kapteijns voor de contactgegevens van de geïnterviewde kinderen met paranormale gaven, om nader op hun ervaringen in te kunnen gaan. Hij reageerde uiterst vriendelijk en welwillend op dit verzoek. Van de benaderde kinderen bleven er uiteindelijk drie jongens over, te weten: Vincent, Karim en Danny. De onderzoekers concluderen dat de betrokkenen naar alle waarschijnlijkheid alle drie authentieke ervaringen hebben gehad met onder meer geestverschijningen, het zien van aura's, helderziendheid, en herinneringen aan een tijd voor de conceptie. Daarnaast is er een opvallende wisselwerking tussen de persoonlijkheid, levensloop en omgeving van de jongeren enerzijds en hun begaafdheid anderzijds, zowel in de manifestatie van hun vermogens als in de beleving ervan en de omgang ermee.