Van Galileo's fout naar geloof

Twee wegen naar bewustzijn

Philip Goff begon als analytisch filosoof die zich bukte over het harde probleem van bewustzijn. In zijn boek "Galileo's Error" (2019) betoogt hij dat Galileo een cruciale fout maakte door bewustzijn volledig buiten de natuurwetenschap te plaatsen. Goff's oplossing -panpsychisme- stelt dat bewustzijn geen eigenschap is die plotseling bij complexe systemen ontstaat, maar fundamenteel aanwezig is in alle materie. Deze rationele analyse bracht hem naar de grenzen van het objectiveerbare, waar zijn materialistische wereldbeeld niet langer houdbaar bleek. Opmerkelijk genoeg opende dit juist ruimte voor religieuze ervaring. Goff werd gelovig, niet als vlucht uit de rede, maar omdat zijn filosofische worsteling hem toonde dat bewustzijn niet reduceerbaar is tot materie.

De reis van Bert Stoop

Bert's reis verliep omgekeerd, maar mondde uit in vergelijkbaar inzicht. Op achtjarige leeftijd had hij een directe eenheidservaring: pure stilte en geluk die niets nodig heeft. Hij wist toen al, zonder veel taal, dat deze ervaring zich niet goed liet beschrijven, sterker nog, dat niet-beschrijven er meer recht aan deed. En met opmerkelijke wijsheid vertrouwde hij erop dat het onderwerp vanzelf terug zou komen wanneer hij er aan toe was.

Dat vertrouwen werd bewaarheid. Bert koos voor psychologie, maar legde het paranormale en spirituele bewust terzijde. Niet uit afwijzing, maar uit methodologische discipline: hij wilde eerst de grenzen van wetenschappelijke onderzoeksmethoden van binnenuit begrijpen. Die scholing gaf hem geen antwoorden op de fundamentele vragen, maar wel kritisch denken over hoe je kunt onderzoeken wat zich mogelijk aan objectivering onttrekt.

Recent keerde Bert terug naar geloof en hernieuwde belangstelling voor het paranormale. Maar nu verrijkt met methodologische scherpte: alert op charlatans die goocheltrucjes verkopen als bovennatuurlijk, maar tegelijk open voor subtiele verschijnselen die zich juist niet spectaculair en reproduceerbaar manifesteren. Hij pretendeert daarmee niet de waarheid beter in pacht te hebben - een houding die direct voortvloeit uit zijn non-duale perspectief en zijn motto van evenwaardigheid.

Beide wegen: Goff's rationele deconstructie van materialisme en Bert's cirkelgang van ervaring via kritiek terug naar openheid illustreren hoe de fundamentele vragen over bewustzijn zich niet laten reduceren tot methodologie alleen. Goff's "combinatieprobleem" -hoe kleine bewustzijnscentra één coherente ervaring worden- lost op zodra je vraagt: wiens probleem is dit eigenlijk? Het is het probleem van de denker die van buitenaf naar bewustzijn probeert te kijken, terwijl de directe ervaring zelf geen probleem kent.

Vanuit non-dualiteit is er geen veelheid die moet worden gecombineerd, alleen de illusie van scheiding binnen één bewustzijn. Parapsychologische verschijnselen worden dan niet langer "paranormaal" -communicatie tussen gescheiden entiteiten- maar gewoon bewustzijn dat zichzelf kent zonder de conceptuele barrières van subject en object.

Wat beide trajecten delen is epistemische bescheidenheid: Goff biedt een conceptueel kader zonder absolute zekerheid te claimen, Bert wijst naar directe ervaring zonder die volledig in taal te kunnen vatten. Beiden houden ruimte open in plaats van die dicht te timmeren met premature conclusies. En beiden zijn, via zeer verschillende routes, teruggekomen bij hetzelfde inzicht: dat bewustzijn fundamenteler is dan materie, en dat deze waarheid zich beter laat ervaren dan verklaren.

Dit artikel is niet geschreven onder redactie van Titus Rivas.