De cirkelredenering van het dogmatisch 'naturalisme'

Het naturalisme is een wetenschapsfilosofische theorie die stelt dat alles wat er in de werkelijkheid voorkomt het gevolg is van natuurlijke processen. Als je dit zo opvat dat alles wat er bestaat voortkomt uit de essentiële aard (natuur) van de werkelijkheid kan misschien wel iedereen er mee instemmen. Zelfs wonderen van God passen in dit beeld, mits je God zelf als een onderdeel van de werkelijkheid beschouwt en daarmee zijn 'bovennatuurlijke' ingrijpen kunt opvatten als een uiting van de natuurlijke mogelijkheden van die werkelijkheid.

Allicht wordt het naturalisme doorgaans niet op die manier opgevat. Natuur wordt meestal gelijkgesteld aan de fysieke werkelijkheid, die in diverse organisatievormen al dan niet behept zou zijn met bepaalde niet-fysieke, mentale eigenschappen. In feite is naturalisme in dat geval een ander woord voor het uitsluiten van entiteiten die als zodanig niet of niet geheel horen bij de fysieke werkelijkheid, althans niet volgens de doorsnee westerse opvattingen over die fysieke werkelijkheid. Zoals God, maar ook geesten van overledenen, demonen, psychokinese, helderziendheid of reïncarnatie.

Volgens dogmatische naturalisten zou men in de wetenschap nooit zulke niet-naturalistische factoren mogen opnemen in een wetenschappelijke theorie. Op zich hebben ze vanzelfsprekend gelijk dat niet-naturalistische entiteiten per definitie niet thuishoren in een naturalistische theorie. Maar ze gaan de fout in indien ze wetenschappelijke theorieën gelijkstellen aan naturalistische theorieën. Alsof elke wetenschappelijke theorie automatisch een naturalistische theorie zou moeten zijn en er geen andere wetenschapsfilosofische inzichten bestaan over de kenmerken van een wetenschappelijke theorie.

Het dogmatische zit hem in de gedachte dat alle verschijnselen altijd volledig wetenschappelijk verklaard zullen kunnen worden door het soort naturalistische entiteiten en processen waarvan men het bestaan erkent. Dat is alleen vanzelfsprekend waar als het naturalisme de juiste visie verkondigt! Met andere woorden, er is sprake van een cirkelredenering.

Op zichzelf hoeft naturalisme niet te leiden tot pseudo-wetenschap, tenzij het gaat om dogmatisch naturalisme. Aangezien het dan gaat om het bij voorbaat uitsluiten van entiteiten en processen alleen omdat ze niet in het wereldbeeld passen. Dat is niet wetenschappelijk, want de wetenschap moet zich laten leiden door feiten, en die zijn niet vanzelfsprekend alleen maar naturalistisch.

Ik ben zelf geen fan van het (de letter volgend) bijbels creationisme, maar ik vind de dogmatisch-naturalistische afwijzing van de theorie daarvan ook erg stuitend. Als het bijbels creationisme niet klopt, dan zul je dat wetenschappelijk kunnen aantonen en dan heb je geen naturalistisch dogma nodig om de schepping uit de Bijbel buiten de wetenschap te houden.

Minstens zo kwalijk is de afwijzing van de parapsychologie, op grond van de volstrekt ongefundeerde en onhoudbare gelijkstelling tussen naturalisme en empirische wetenschap.

Titus Rivas

P.S.: (Toevoeging van 11 december) Inmiddels heb ik het boek Wat een onzin! van Herman de Regt en Hans Dooremalen gelezen. Het verkondigt precies het dogmatisch soort naturalisme waar ik me hierboven tegen keer. Een sprekende illustratie van wat ik bedoel.