Blog is opgezet door Bert Stoop en Titus Rivas

donderdag

Esoterie en parapsychologie

Dogmatische sceptici laten vooral zien hoe het niet moet. We hebben niets aan een gesloten wereldbeeld en intellectuele intolerantie.

Dat geldt ook wanneer we het hebben over esoterische leringen. Men dient er in elk geval zoveel mogelijk respect voor op te brengen, ook al is men het er niet mee eens. Tenzij de doctrines racistisch zijn natuurlijk, of aanhangers ervan oproepen tot vreemdelingenhaat of vervolging van minderheden. Maar dat geldt slechts in uitzonderlijke gevallen.
Overigens mag de parapsychologie zelf ook weer een basaal respect verwachten van mensen met een esoterisch wereldbeeld.

Enige tijd geleden heb ik in 2008 de volgende column voor ParaVisie geschreven over de relatie tussen Esoterie en parapsychologie:

Zielenreis

Is het dan niet allemaal allang bekend?


De parapsychologie bestudeert allerlei dingen die te maken hebben met de ziel of het bewustzijn en die tegelijkertijd niet verenigbaar zijn met een materialistisch wereldbeeld. Een deel daarvan kunnen we ook tegenkomen bij esoterische overleveringen. Denk bijvoorbeeld aan gedachtenoverdracht (telepathie), de magische invloed van de geest op de materie (psychokinese) of wedergeboorte (reïncarnatie). Aanhangers van esoterische of occulte bewegingen vragen zich dan ook wel eens af of parapsychologen niet gewoon opnieuw het wiel willen uitvinden. Waarom onderzoek doen naar onderwerpen die reeds lang geleden meer dan voldoende behandeld zijn door geestelijke leraren?

Verschillende methoden
Eén van de belangrijkste redenen is dat de parapsychologie wetenschappelijk te werk wenst te gaan. Parapsychologen willen – als het goed is – niets zomaar op gezag van anderen aannemen, maar altijd zelf kijken naar het bewijsmateriaal. Ze hechten veel waarde aan verstandelijke argumenten en vinden het doorgaans ook niet erg om andere theorieën aan te hangen dan hun collega's.
Esoterische stromingen gaan eerder uit van een wijsheidstraditie met leraren of meesters uit het heden of verleden. Ze stellen vaak ook dat er hogere inzichten zijn die nu eenmaal ons verstand te boven gaan. Om die reden zou het weinig zin hebben om parapsychologisch onderzoek te doen. Bepaalde aanhangers vinden zelfs dat het getuigt van hoogmoed of lichtzinnigheid als je eeuwenoude concepten parapsychologisch tracht te toetsen.
Hierbij moeten we wel beseffen dat de oude doctrines helemaal niet allemaal hetzelfde beweren. Anders gezegd: omdat de verschillende stromingen het op allerlei punten niet eens zijn, kunnen ze het niet steeds allemaal tegelijk bij het rechte eind hebben. Ik beweer overigens niet dat alle meningsverschillen parapsychologisch geslecht kunnen worden. En bovendien kan het ook nog wel eens voorkomen dat geen enkele stroming het bij het rechte eind blijkt te hebben.

Overlapping
Vanuit de parapsychologie beschouwd kunnen esoterische overleveringen in bepaalde gevallen interessant zijn als werkhypothese. Dit geldt bijvoorbeeld voor ideeën over een fijnstoffelijk lichaam. Nu wil dit niet zeggen dat onderzoeksresultaten aangepast worden aan de theorie, maar juist het tegendeel. Men kan kijken wat er wetenschappelijk gezien te zeggen valt voor of tegen een aloude overlevering.
Ook kunnen esoterici kijken naar de parapsychologie om te zien welke elementen uit hun wereldbeeld eventueel door middel van onderzoek nader onderbouwd kunnen worden.

Overigens is zo'n uitwisseling zeker niet vanzelfsprekend. Aanhangers van een occulte doctrine kunnen die leer werkelijk veel belangrijker vinden dan welke wetenschappelijke bevindingen dan ook. Hierbij kan zich zelfs een merkwaardig fenomeen voordoen, namelijk dat van de 'skeptische esotericus'. Om zijn eigen visie overeind te houden tegenover (mogelijke) weerleggende feiten, kan zo iemand de parapsychologie - of delen daarvan - als 'pseudo-wetenschap' in de ban doen.
Ook zijn er individuele parapsychologen die geen enkele affiniteit voelen met oude esoterische of occulte denkbeelden, zelfs niet in de meest abstracte zin.
Maar in het algemeen mogen we toch zeggen dat er tenminste enige overlapping in interesses en denkbeelden kan bestaan tussen parapsychologen en esoterici.
Het is ondenkbaar dat er parapsychologische aanwijzingen zullen worden gevonden voor alle oude denkbeelden. Maar er zou zeker een aantal concepten kunnen zijn dat men juist door middel van parapsychologisch onderzoek nader kan uitbouwen.

Titus Rivas

Zie ook: Reïncarnatie en bijna-doodervaringen: lezing voor Theosofische Vereniging

dinsdag

De cirkelredenering van het dogmatisch 'naturalisme'

Het naturalisme is een wetenschapsfilosofische theorie die stelt dat alles wat er in de werkelijkheid voorkomt het gevolg is van natuurlijke processen. Als je dit zo opvat dat alles wat er bestaat voortkomt uit de essentiële aard (natuur) van de werkelijkheid kan misschien wel iedereen er mee instemmen. Zelfs wonderen van God passen in dit beeld, mits je God zelf als een onderdeel van de werkelijkheid beschouwt en daarmee zijn 'bovennatuurlijke' ingrijpen kunt opvatten als een uiting van de natuurlijke mogelijkheden van die werkelijkheid.

Allicht wordt het naturalisme doorgaans niet op die manier opgevat. Natuur wordt meestal gelijkgesteld aan de fysieke werkelijkheid, die in diverse organisatievormen al dan niet behept zou zijn met bepaalde niet-fysieke, mentale eigenschappen. In feite is naturalisme in dat geval een ander woord voor het uitsluiten van entiteiten die als zodanig niet of niet geheel horen bij de fysieke werkelijkheid, althans niet volgens de doorsnee westerse opvattingen over die fysieke werkelijkheid. Zoals God, maar ook geesten van overledenen, demonen, psychokinese, helderziendheid of reïncarnatie.

Volgens dogmatische naturalisten zou men in de wetenschap nooit zulke niet-naturalistische factoren mogen opnemen in een wetenschappelijke theorie. Op zich hebben ze vanzelfsprekend gelijk dat niet-naturalistische entiteiten per definitie niet thuishoren in een naturalistische theorie. Maar ze gaan de fout in indien ze wetenschappelijke theorieën gelijkstellen aan naturalistische theorieën. Alsof elke wetenschappelijke theorie automatisch een naturalistische theorie zou moeten zijn en er geen andere wetenschapsfilosofische inzichten bestaan over de kenmerken van een wetenschappelijke theorie.

Het dogmatische zit hem in de gedachte dat alle verschijnselen altijd volledig wetenschappelijk verklaard zullen kunnen worden door het soort naturalistische entiteiten en processen waarvan men het bestaan erkent. Dat is alleen vanzelfsprekend waar als het naturalisme de juiste visie verkondigt! Met andere woorden, er is sprake van een cirkelredenering.

Op zichzelf hoeft naturalisme niet te leiden tot pseudo-wetenschap, tenzij het gaat om dogmatisch naturalisme. Aangezien het dan gaat om het bij voorbaat uitsluiten van entiteiten en processen alleen omdat ze niet in het wereldbeeld passen. Dat is niet wetenschappelijk, want de wetenschap moet zich laten leiden door feiten, en die zijn niet vanzelfsprekend alleen maar naturalistisch.

Ik ben zelf geen fan van het (de letter volgend) bijbels creationisme, maar ik vind de dogmatisch-naturalistische afwijzing van de theorie daarvan ook erg stuitend. Als het bijbels creationisme niet klopt, dan zul je dat wetenschappelijk kunnen aantonen en dan heb je geen naturalistisch dogma nodig om de schepping uit de Bijbel buiten de wetenschap te houden.

Minstens zo kwalijk is de afwijzing van de parapsychologie, op grond van de volstrekt ongefundeerde en onhoudbare gelijkstelling tussen naturalisme en empirische wetenschap.

Titus Rivas

P.S.: (Toevoeging van 11 december) Inmiddels heb ik het boek Wat een onzin! van Herman de Regt en Hans Dooremalen gelezen. Het verkondigt precies het dogmatisch soort naturalisme waar ik me hierboven tegen keer. Een sprekende illustratie van wat ik bedoel.

Bronnen en links

boekomslagWe linken zoveel mogelijk naar de bron van een bericht, maar we verwijderen deze link wanneer het is verbroken.

Labels, steekwoorden en onderwerpen

agnosticisme (2) anomalieën (1) babyfluisteraar (1) begaafdheid (1) beroepsmogelijkheden (1) bezetenheid (1) biolocatie (1) boek (2) buitenaards (1) buitenzintuiglijke waarneming (1) case of the reincarnation type (1) channeling (2) circelredenering (1) collectieve bewustzijn (1) creëren (1) Daryl Bem (1) definitie (1) demonen (1) dogma (2) ego (1) entiteit (1) esoterie (1) ESP (3) falsifieerbaarheid (1) filmpje (2) foto's (1) geestverschijning (1) goochelaar (1) goochelen (1) Harry Potter (1) hart (1) herinneringen (4) howard campaigne (1) hypnose (1) hypnotische regressie (1) Ian Stevenson (1) ideomotorisch verschijnsel (1) illusionisme (1) James Leininger (1) keurmerk (1) kinderen (3) leven na de dood (2) levensbeschouwelijk (1) loslaten (1) materialisme (1) medium (1) mensbeeld (1) naturalisme (1) nsa (1) onderzoek (3) optische effecten (1) orbs (1) papegaai (1) paragnosten (1) parapsychologie (2) parapsychologisch (1) pijnlichaam (1) pluralisme (1) Popper (1) precognitie (2) premonition (1) professie (2) psychokinese (3) psychologie (1) radiesthesie (1) regressie (2) regressiehypnose (1) reïncarnatie (6) reïncarnatiegeval (1) reïncarnatiehypnose (1) reïncarnationderzoek (1) retrocognitie (1) robert snow (1) scepsis (1) scheppen (1) seti (1) skepsis (4) spiritualiteit (1) stellig (1) Stichting Athanasia (2) stralingsgevoeligheid (1) swaab (1) synchroniciteit (1) telekinese (1) telepathie (1) terugvoering (1) theorieën (1) tijd (1) tijdreizen (1) toeval (1) Tolle (1) transformatie (1) ufo's (1) uitdaging (1) Uri Geller (1) veld (1) verbinden (1) verifieerbaar (1) voorgevoel (1) voorgevoelens (1) voorschouw (1) voorspellingen (1) vorig leven (1) vrijheid (1) wichelroede (1) zielenreis (1) zieners (1) zweverig (1)